تمرینات حرکتی ایمن برای بیماران ام اس در منزل نقش مهمی در حفظ و بهبود عملکرد جسمانی آنها دارد. مولتیپل اسکلروزیس (Multiple Sclerosis) یا همان بیماری اماس، اختلالی مزمن در سیستم عصبی مرکزی است که موجب التهاب و تخریب میلین (غلاف محافظ سلولهای عصبی) میشود. این بیماری با علائمی مانند ضعف عضلانی، اختلال در تعادل، خستگی مفرط و گرفتگی عضلات همراه است. انجام تمرینات توانبخشی در منزل، تحت نظر پزشک و فیزیوتراپیست، میتواند به حفظ توان حرکتی، بهبود تعادل و افزایش کیفیت زندگی بیماران کمک کند.
اهداف توانبخشی در تمرینات حرکتی ایمن برای بیماران ام اس در منزل
1. افزایش قدرت و استقامت عضلانی
2. بهبود تعادل و هماهنگی حرکتی
3. کاهش اسپاسم و خشکی عضلات
4. پیشگیری از تحلیل عضلانی و بیتحرکی
5. افزایش استقلال فردی در فعالیتهای روزمره
اصول ایمنی پیش از شروع تمرینات
تمرینات باید در محیطی خنک و بدون استرس حرارتی انجام شوند؛ گرما علائم اماس را تشدید میکند.
جلسات تمرین باید کوتاه و با استراحتهای منظم همراه باشند.
در صورت خستگی شدید، سرگیجه یا تاری دید، تمرین باید متوقف شود.
توصیه میشود برنامه تمرینی توسط فیزیوتراپیست متخصص اماس طراحی و به خانواده آموزش داده شود.
تمرینات حرکتی ایمن برای بیماران ام اس در منزل
1. تمرینات کششی (Stretching) به کاهش اسپاسم و حفظ انعطاف عضلات کمک میکند.
کشش گردن و شانهها: در حالت نشسته، سر را به آرامی به طرفین خم کنید و چند ثانیه نگه دارید.
کشش همسترینگ: در حالت نشسته روی تخت، یک پا را دراز و با دست نوک انگشتان پا را به آرامی لمس کنید.
مدت انجام: هر حرکت ۱۵ تا ۳۰ ثانیه، روزی دو بار.
2. تمرینات تعادلی (Balance Training)
برای کاهش خطر سقوط و افزایش هماهنگی بدن
ایستادن کنار دیوار یا میز: با تکیه سبک، یکی از پاها را کمی جلوتر بگذارید و تعادل را حفظ کنید.
تمرین وزنگذاری متناوب: وزن بدن را آرام از یک پا به پای دیگر منتقل کنید.
مدت انجام: ۵ تا ۱۰ دقیقه روزانه، با حضور مراقب یا خانواده.
3. تمرینات تقویتی (Strengthening)
هدف، بهبود قدرت اندامها بدون خستگی بیشازحد است.
فشار دادن توپ نرم با دست: برای تقویت عضلات ساعد و انگشتان.
بلند کردن ساق پا در حالت نشسته یا خوابیده: برای تقویت عضلات ران.
استفاده از باند کشی (TheraBand): زیر نظر فیزیوتراپیست برای تمرین مقاومتی سبک.
4. تمرینات تنفسی (Respiratory Exercises)
در اماس پیشرفته، عضلات تنفسی نیز ممکن است ضعیف شوند.
تنفس دیافراگمی: در حالت نشسته، دست را روی شکم گذاشته و با هر دم، شکم را به سمت بیرون هدایت کنید.
بازدم کنترلشده: با لبهای نیمهبسته، هوا را به آرامی بیرون دهید.
این تمرینات باعث افزایش ظرفیت ریه و آرامش عمومی بدن میشود.
5. تمرینات در آب (در صورت امکان)
فیزیوتراپی در آب (Hydrotherapy) یکی از روشهای مؤثر برای بیماران اماس است.
دمای آب باید ولرم (حدود ۳۰–۳۲ درجه) باشد.
انجام حرکات نرم در آب باعث کاهش فشار بر مفاصل و تقویت عضلات بدون خستگی میشود.
نقش خانواده و مراقبین
خانواده باید بیمار را در انجام منظم تمرینات یاری دهند، فضای امن برای تمرین فراهم کنند و در صورت مشاهدهی هر علامت جدید (مثل بیحسی، تاری دید، درد یا اسپاسم شدید) با پزشک یا فیزیوتراپیست تماس بگیرند. حمایت روحی و ایجاد انگیزه در بیمار، اهمیت بسیار زیادی دارد
مراقبت پرستاری و نکات عملی
بررسی روزانه پوست برای پیشگیری از زخم بستر.
اطمینان از مصرف منظم داروهای تجویزشده.
کنترل دمای محیط (ترجیحاً ۲۰ تا ۲۴ درجه سانتیگراد). تشویق به فعالیتهای سبک روزانه مثل راه رفتن کوتاه یا انجام کارهای شخصی با نظارت
جمعبندی
تمرینات توانبخشی در بیماران اماس بخش حیاتی درمان و حفظ استقلال فردی است. انجام منظم تمرینات در منزل، رعایت اصول ایمنی و همکاری میان خانواده، پرستار و فیزیوتراپیست میتواند از پیشرفت ناتوانی جلوگیری کند و کیفیت زندگی بیماران را بهطور چشمگیری بهبود بخشد. موسسه رها درمان با ارائه برنامههای تخصصی توانبخشی، آموزش مراقبتهای خانگی و پشتیبانی حرفهای، راهکاری مطمئن برای دستیابی به این اهداف فراهم میکند.
