پیشگیری از زخم بستر در بیماران ناتوان حرکتی در منزل یکی از مهمترین اقدامات مراقبتی است. زخم بستر یا زخم فشاری (Pressure Ulcer) یکی از شایعترین عوارض در بیماران بستری یا ناتوان حرکتی است. این زخمها در اثر فشار مداوم بر روی پوست و بافتهای زیرین، بهویژه در نقاطی مانند پاشنه، باسن، آرنج و پشت بدن ایجاد میشوند. در صورت بیتوجهی، زخم بستر میتواند منجر به عفونت شدید، بستری مجدد و حتی خطرات جانی شود. مراقبت صحیح در منزل نقش تعیینکنندهای در پیشگیری از بروز زخم بستر دارد.
علتهای اصلی زخم بستر و راههای پیشگیری در بیماران ناتوان حرکتی در منزل
1. فشار طولانیمدت بر پوست: در بیمارانی که بهصورت مداوم در وضعیت خوابیده یا نشسته هستند.
2. کشش یا اصطکاک: جابجایی نادرست بیمار روی تخت یا ویلچر
3. رطوبت پوست: به دلیل تعریق، بیاختیاری ادرار یا تعویض دیرهنگام پوشک.
4. سوء تغذیه و کمآبی بدن: کمبود پروتئین، ویتامینها و مایعات باعث کاهش مقاومت پوست میشود.
نواحی در معرض خطرایجاد زخم بستر
پاشنه پا
ناحیه دنبالچه و باسن
آرنجها
شانهها
پشت سر (در بیماران کما یا بستری طولانیمدت)
شناخت این نواحی کمک میکند پرستار و خانواده، مراقبت دقیقتری انجام دهند.
اصول اساسی پیشگیری از زخم بستر
1. تغییر وضعیت بدن بهصورت منظم
بیمار باید هر دو ساعت یکبار تغییر وضعیت داده شود.
استفاده از بالشهای نرم یا تشکهای ضد زخم بستر بین زانوها، زیر ساق پا و پشت بدن برای کاهش فشار ضروری است.
در بیماران ویلچرنشین، هر ۱۵ تا ۳۰ دقیقه باید وضعیت نشستن تغییر کند.
2. مراقبت از پوست
پوست باید روزانه بررسی و تمیز نگهداشته شود.
در صورت تعریق یا آلودگی، پوست با آب ولرم و صابون ملایم شسته و خشک شود.
از کرمهای محافظ مرطوبکننده یا زینک اکساید در نواحی پرخطر استفاده شود.
3. تغذیه مناسب
مصرف کافی پروتئین (تخممرغ، گوشت، لبنیات)، ویتامین C، روی و مایعات به بازسازی پوست کمک میکند.
مشاوره با کارشناس تغذیه برای بیماران ناتوان توصیه میشود.
4. جابجایی ایمن بیمار
هنگام جابجایی، از ملحفه کمکی برای بلند کردن بیمار استفاده کنید تا اصطکاک روی پوست کاهش یابد.
از کشیدن مستقیم بدن روی سطح تخت خودداری شود.
5. کنترل رطوبت و بیاختیاری
در بیماران دارای بیاختیاری ادرار، پوشک باید بلافاصله تعویض شود.
استفاده از پوشکهای با جذب بالا و پدهای محافظ ضد رطوبت زیر بدن توصیه میشود.
مراقبت پرستاری در بیماران در معرض زخم بستر
پرستاران آموزشدیده میتوانند نقش مؤثری در پیشگیری ایفا کنند از جمله:
بررسی روزانه پوست و ثبت تغییرات رنگ یا قرمزی.
آموزش خانواده در مورد نحوهی صحیح تغییر وضعیت.
تنظیم برنامه تغذیه و مایعات بیمار.
گزارش فوری هرگونه قرمزی یا زخم سطحی به پزشک یا پرستار ناظر.
علائم هشداردهندهی اولیهی زخم بستر
در مراحل ابتدایی، زخم بستر با قرمزی پوست آغاز میشود که با فشار دادن، سفید نمیشود. در این مرحله، اگر سریع اقدام شود، زخم به راحتی قابل کنترل است.
علائمی مانند تورم، تاول، ترشح یا بوی بد نشاندهندهی شروع تخریب بافت بوده و نیاز به مداخلهی فوری پزشکی دارد.
تجهیزات کمکی مؤثر در پیشگیری از زخم بستر
تشک مواج (Air Mattress)
بالشهای فوم یا بادی مخصوص
پدهای ضد رطوبت
محلولهای پاککنندهی پوست بدون الکل
جمعبندی
پیشگیری از زخم بستر در بیماران ناتوان حرکتی، سادهتر و مؤثرتر از درمان آن است. آموزش خانواده، مراقبت منظم از پوست، تغذیهی مناسب و تغییر وضعیتهای دورهای از اصول حیاتی در این مسیر هستند. همکاری تیم پرستاری و خانواده میتواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کرده و آسایش و کیفیت زندگی بیمار را در منزل حفظ کند
